Steeds meer scholen in ons land ontdekken de waarde van systeemdenken op alle niveaus. In de praktijk van alledag blijkt het echter niet zo eenvoudig te zijn. Veel oefenen is nodig! Dit oefenboek is door Jan Jutten speciaal ontwikkeld als praktische uitwerking van zijn eerdere werk over systeemdenken en ter ondersteuning van trainingen en studiedagen. Je kunt heel veel leren over systeemdenken , maar waar het uiteindelijk om gaat is het kunnen toepassen ervan .
Systeemdenken vraagt van de meeste van ons het ontwikkelen van een andere manier van denken, kijken en handelen. Een manier van denken die we in de loop der tijd hebben afgeleerd, onder meer door het (gefragmenteerde) onderwijs dat we �genoten� hebben. Natuurlijk kunnen trainingen en cursusdagen bijdragen aan een positieve ontwikkeling, maar er is meer nodig. De eerste voorwaarde is dat je je open stelt voor deze denk- en werkwijze, dat je zelf het belang ervan inziet en het wil leren. Ook al is dit niet gemakkelijk�.. Een tweede voorwaarde om het voor jezelf en voor je school tot een succes te maken is voortdurend oefenen, ermee aan de slag gaan, overal kansen en mogelijkheden zoeken om de systeemhulpmiddelen toe te passen.
In dit oefenboek staan een groot aantal oefeningen om systeemdenken beter onder de knie te krijgen. Het zijn velerlei ideeën, voorbeelden die je hopelijk op nog veel meer andere ideeën brengen. Ga daarbij vooral op zoek naar kansen in je eigen situatie: thuis, in je bouw, op school- en bestuursniveau. Zet de hulpmiddelen in, ook al gaat het in het begin met vallen en opstaan.
Het boek is verdeeld in een aantal hoofdstukken. Ze lopen in grote lijnen parallel met de thema's zoals die zijn beschreven in het boek �Natuurlijk Leren� en zoals ze ook in studiedagen en trainingen aan bod komen. Enkele onderdelen zijn:
• op zoek naar systemen in vele situaties
• oefenen met variabelen en met gedragspatroongrafieken
• van lineair naar cyclisch denken
• symptoombestrijding of problemen oplossen
• werken met causale lussen: vele oefeningen
• de wondere wereld van de archetypen en van de ijsberg
Sommige opdrachten kun je prima individueel doen, andere lenen zich beter om in een groepje te doen. Een aantal oefeningen kunnen (mogelijk in aangepaste vorm) ook in het team of in de klas worden gedaan. Uiteraard is dit afhankelijk van hoever de mensen zijn. Een belangrijk uitgangspunt is dat je de hulpmiddelen niet laat toepassen, maar dat je het de leerkrachten en( via hen) de kinderen leert!!
Alle linkerpagina's in het oefenboek zijn bewust open gelaten. Je kunt ze vooral gebruiken om er jouw eigen oefenboek van te maken. Ze bieden ruimte om aanvullende oefeningen te doen, suggesties te noteren om te onthouden, korte verhaaltjes te schrijven met lussen erbij, stukjes uit kranten op te plakken die je uitwerkt met de systeemhulpmiddelen ernaast, enzovoort.
Mijn persoonlijke ervaring is dat je systeemdenken alleen maar kunt leren door het vooral veel te doen. De opbrengst is groot: er zal een nieuwe wereld voor je open gaan�
Jan Jutten
